वेदना

विवाह समुपदेशन हा व्यसनमुक्ती उपचाराचा एक अत्यंत महत्वाचा भाग आहे. अशाच एक सत्रात एका रुग्णमित्राच्या भावना कशा बदलत गेल्या त्याची ही कथा. आधी तो आला आणि तिचा अंदाज घेण्याचा प्रयत्न केला, मग थोड़ा राग आणि तिरस्कार दाखवला आणि सरतेशेवटी तो पुरता अंतर्मुख झाला।

वेदना

ती डोळ्यात आशांची आसवे घेवून बसली होती 

न रहवून माझ्या चांगुल पणाची कड घेतच होती 

भला होतो म्हणे मी लग्नाच्या वेळी 

मोडित काढला संसार म्हणे मी तिचा याच दारूपाई। …… 

खरच। ……… का हे खर आहे?

आजार मला आणि वेदना तिला आहे 

मला वाटायच। …  मीच ना पितो?

मग त्रास तिला का बर होतो ?

आज ती खर बोलली 

तिची वेदना डोळ्यातून वाहीली 

कितीदातरी मी  तिला मारल

संसार वाचवायचा म्हणुन 

हरबार तिन कटु बाजूला सारल 

मला कळलच नाही तिन कित्येकदा असच सावरल 

माझ्या चुकांचे चटके सहन करून 

माझी काळजी कारण कस तिन पेलल?

माझी काळजी कारण कस तिन पेलल?

शीतल बिड़कर 

Breaking the behavioural CYCLE

We are responsible for our behavior. It is true that social, psychological & environmental pressures may influenced ones drinking/using behavior. In order to make a change one need to categorized these pressures.
i. Pressures come form others
ii. Pressures come from within ourselves.
iii. Pressures come from environment

People in addiction complains that they want to change but other people & environmental things pulled them back to substance abuse. As I mentioned earlier we will discuss the above mention pressures  one by one.

I. Pressures come from others: in many communities takings alcohol in social gatherings is very common.  This gathering is an external factor which can pull the individual in a risky situation. Social acceptance may influence how much we drink, what we drink, it may also effect the place and time one may opt for drinking. Social pressures also influence the attitude and perception towards alcohol use.

I I. Pressures comes from within ourselves: alcohol, drugs alter our mood one may use it as a coping mechanism. The unhealthy coping mechanism eventually doesn't work and people get confronted with the real harsh consequences of their choices.  Fears, insecurities, resentments and other negative feelings aggregate the intensity of the discomfort and people feels that substance may help them to handle these discomforts.  Our pattern of conditioning our behavior and beliefs definitely influences the acceptance of substances.

III. Pressures come from the environment: availability of substance, peer influence, weather conditions are examples of environmental factors which may influence the decision of substance use.


In order to break the behaviour cycle one needed to use new behaviours for dealing with social and psychological pressures.  Some suggestions are as below.

1. An aviod situation which you feel you may not be able to handle.
2. Plan your reactions to handling peer pressure.
3. Learning new coping mechanisms.
4. If the stress or tension is chronic then seek professional advice.
5. Know your triggers and plan for healthy precautions.
6. Find the positive, healthy alternative activities.
7. Socialisation with self help group members will be very useful.
8. Taking efforts to understand the exact nature of the disease will help us to set some do's and don'ts for ourselves.

Practicing new behaviours will lead to develop healthy behaviour cycle.


Sheetal

थांबून रहाणे : व्यसनमुक्तीमधील आव्हान

जगभरामधे व्यसनमुक्ती उपचारापुढील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे रुग्णांनी उपचारानंतर  पुन्हा व्यसनाकडे न वळणे। नशा करणे थांबवणे या ही पेक्षा अधिक नशा न करता थांबून रहाणे हे खुप मोठे आव्हान आहे. अनेकदा रुग्णमित्र सांगतात की मला वाटल की मी थांबवू शकतो, दारू बंद करणे हा काही खूप कठीण विषय नाही। पण गंमत अशी की थांबवलेली दारू पुन्हा दबक्या पाउलाने कधी पूर्णतः परत गुरफटून टाकते हे मात्र कधीच कळत नाही।

अशावेळी अस वाटत की व्यसनमुक्ती साठी 'थांबून रहाणे ' हेच धेय ठेवले पाहिजे। व्यसनाचा रोग हा पुन्हा पुन्हा उलटणारा रोग आहे, रुग्ण काही काळ व्यसनाशिवाय राहतो आणि पुन्हा पूर्वी प्रमाणेच व्यसन करू लागतो। थांबून राहण्यामधे काही खालील अडथळे येतात।

१. व्यसनमुक्तीची प्रेरणा टिकून न रहाणे: नशा बंद करणे का ठरवले? यामागची प्रेरणा सातत्याने टिकून राहत नाही। शारिरिक परिस्थितीत सुधार होताच पूर्णतः व्यसनमुक्त  होण्याची गरज जणू नष्ट होते। आपण आजारी आहोत या गोष्टीचा स्वीकार करणे कठीण होऊ लागते। काहीवेळा नुकसानाची तीव्रता कमी होते जसे:  कामावरून कमी केल्यानंतर नवीन ठिकाणी काम मिळते, भांडून गेलेली बायको परत येते वगैरे मग अशावेळी रुग्णमित्राला असे वाटू लागते की व्यसनाचे दुष्परिणाम तो हाताळू शकतो। तो या दुश्परिणामांना आळा घालण्याचा प्रयत्न करतो। 

२. रोगमुक्तीच्या काळातील मानसिक तणाव: काही वेळा व्यसनादरम्यान झालेल्या नुकसानाचे पडसाद पुढे अधिक काळपर्यंत दिसून येतो। जसे स्वतःस माफ न करता येणे, झालेल्या नुकसानासाठी स्वतःस दोषी ठरवणे, पूर्वी व्यसनाच्या काळातील गुन्ह्यासाठी न्यायालयीन चौकशीस सामोरे जाणे, अनेक वर्ष बेरोजगार राहिल्यामुळे चांगली नोकरी मिळण्यामधे अडचण येणे असे काही ताणतणाव सातत्याने समोर येतात। व्यसनमुक्तीचा काळ देखील आव्हानात्मक भासु लागतो।

३. आपलेसे करण्यामधे विलंब: नशेच्या काळात सातत्याने विश्वास भंगल्याने नशा सोडल्यानंतर नातेवाईक रुग्णावर लगेच विश्वास ठेवत नाहीत याचाही कहीवेळा रुग्णांना त्रास होतो। या काळात असे वाटू लागते की, 'मी आता नशेपासून दूर आहे तरीही कोणी माझ्यावर विश्वास ठेवत नाही मग मी कशासाठी हा त्रास सहन करू ?' अशा वेळी इतरांना वेळ देणे आवश्यक आहे. आज मी जी मेहनत स्वतःला व्यसनमुक्त ठेवण्यासाठी घेतली आहे तीच मला भविष्यामधे फायदेशीर ठरणार आहे याचा मनात विश्वास धारावा।  

शीतल बिडकर