वेदना

विवाह समुपदेशन हा व्यसनमुक्ती उपचाराचा एक अत्यंत महत्वाचा भाग आहे. अशाच एक सत्रात एका रुग्णमित्राच्या भावना कशा बदलत गेल्या त्याची ही कथा. आधी तो आला आणि तिचा अंदाज घेण्याचा प्रयत्न केला, मग थोड़ा राग आणि तिरस्कार दाखवला आणि सरतेशेवटी तो पुरता अंतर्मुख झाला।

वेदना

ती डोळ्यात आशांची आसवे घेवून बसली होती 

न रहवून माझ्या चांगुल पणाची कड घेतच होती 

भला होतो म्हणे मी लग्नाच्या वेळी 

मोडित काढला संसार म्हणे मी तिचा याच दारूपाई। …… 

खरच। ……… का हे खर आहे?

आजार मला आणि वेदना तिला आहे 

मला वाटायच। …  मीच ना पितो?

मग त्रास तिला का बर होतो ?

आज ती खर बोलली 

तिची वेदना डोळ्यातून वाहीली 

कितीदातरी मी  तिला मारल

संसार वाचवायचा म्हणुन 

हरबार तिन कटु बाजूला सारल 

मला कळलच नाही तिन कित्येकदा असच सावरल 

माझ्या चुकांचे चटके सहन करून 

माझी काळजी कारण कस तिन पेलल?

माझी काळजी कारण कस तिन पेलल?

शीतल बिड़कर 

Breaking the behavioural CYCLE

We are responsible for our behavior. It is true that social, psychological & environmental pressures may influenced ones drinking/using behavior. In order to make a change one need to categorized these pressures.
i. Pressures come form others
ii. Pressures come from within ourselves.
iii. Pressures come from environment

People in addiction complains that they want to change but other people & environmental things pulled them back to substance abuse. As I mentioned earlier we will discuss the above mention pressures  one by one.

I. Pressures come from others: in many communities takings alcohol in social gatherings is very common.  This gathering is an external factor which can pull the individual in a risky situation. Social acceptance may influence how much we drink, what we drink, it may also effect the place and time one may opt for drinking. Social pressures also influence the attitude and perception towards alcohol use.

I I. Pressures comes from within ourselves: alcohol, drugs alter our mood one may use it as a coping mechanism. The unhealthy coping mechanism eventually doesn't work and people get confronted with the real harsh consequences of their choices.  Fears, insecurities, resentments and other negative feelings aggregate the intensity of the discomfort and people feels that substance may help them to handle these discomforts.  Our pattern of conditioning our behavior and beliefs definitely influences the acceptance of substances.

III. Pressures come from the environment: availability of substance, peer influence, weather conditions are examples of environmental factors which may influence the decision of substance use.


In order to break the behaviour cycle one needed to use new behaviours for dealing with social and psychological pressures.  Some suggestions are as below.

1. An aviod situation which you feel you may not be able to handle.
2. Plan your reactions to handling peer pressure.
3. Learning new coping mechanisms.
4. If the stress or tension is chronic then seek professional advice.
5. Know your triggers and plan for healthy precautions.
6. Find the positive, healthy alternative activities.
7. Socialisation with self help group members will be very useful.
8. Taking efforts to understand the exact nature of the disease will help us to set some do's and don'ts for ourselves.

Practicing new behaviours will lead to develop healthy behaviour cycle.


Sheetal

थांबून रहाणे : व्यसनमुक्तीमधील आव्हान

जगभरामधे व्यसनमुक्ती उपचारापुढील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे रुग्णांनी उपचारानंतर  पुन्हा व्यसनाकडे न वळणे। नशा करणे थांबवणे या ही पेक्षा अधिक नशा न करता थांबून रहाणे हे खुप मोठे आव्हान आहे. अनेकदा रुग्णमित्र सांगतात की मला वाटल की मी थांबवू शकतो, दारू बंद करणे हा काही खूप कठीण विषय नाही। पण गंमत अशी की थांबवलेली दारू पुन्हा दबक्या पाउलाने कधी पूर्णतः परत गुरफटून टाकते हे मात्र कधीच कळत नाही।

अशावेळी अस वाटत की व्यसनमुक्ती साठी 'थांबून रहाणे ' हेच धेय ठेवले पाहिजे। व्यसनाचा रोग हा पुन्हा पुन्हा उलटणारा रोग आहे, रुग्ण काही काळ व्यसनाशिवाय राहतो आणि पुन्हा पूर्वी प्रमाणेच व्यसन करू लागतो। थांबून राहण्यामधे काही खालील अडथळे येतात।

१. व्यसनमुक्तीची प्रेरणा टिकून न रहाणे: नशा बंद करणे का ठरवले? यामागची प्रेरणा सातत्याने टिकून राहत नाही। शारिरिक परिस्थितीत सुधार होताच पूर्णतः व्यसनमुक्त  होण्याची गरज जणू नष्ट होते। आपण आजारी आहोत या गोष्टीचा स्वीकार करणे कठीण होऊ लागते। काहीवेळा नुकसानाची तीव्रता कमी होते जसे:  कामावरून कमी केल्यानंतर नवीन ठिकाणी काम मिळते, भांडून गेलेली बायको परत येते वगैरे मग अशावेळी रुग्णमित्राला असे वाटू लागते की व्यसनाचे दुष्परिणाम तो हाताळू शकतो। तो या दुश्परिणामांना आळा घालण्याचा प्रयत्न करतो। 

२. रोगमुक्तीच्या काळातील मानसिक तणाव: काही वेळा व्यसनादरम्यान झालेल्या नुकसानाचे पडसाद पुढे अधिक काळपर्यंत दिसून येतो। जसे स्वतःस माफ न करता येणे, झालेल्या नुकसानासाठी स्वतःस दोषी ठरवणे, पूर्वी व्यसनाच्या काळातील गुन्ह्यासाठी न्यायालयीन चौकशीस सामोरे जाणे, अनेक वर्ष बेरोजगार राहिल्यामुळे चांगली नोकरी मिळण्यामधे अडचण येणे असे काही ताणतणाव सातत्याने समोर येतात। व्यसनमुक्तीचा काळ देखील आव्हानात्मक भासु लागतो।

३. आपलेसे करण्यामधे विलंब: नशेच्या काळात सातत्याने विश्वास भंगल्याने नशा सोडल्यानंतर नातेवाईक रुग्णावर लगेच विश्वास ठेवत नाहीत याचाही कहीवेळा रुग्णांना त्रास होतो। या काळात असे वाटू लागते की, 'मी आता नशेपासून दूर आहे तरीही कोणी माझ्यावर विश्वास ठेवत नाही मग मी कशासाठी हा त्रास सहन करू ?' अशा वेळी इतरांना वेळ देणे आवश्यक आहे. आज मी जी मेहनत स्वतःला व्यसनमुक्त ठेवण्यासाठी घेतली आहे तीच मला भविष्यामधे फायदेशीर ठरणार आहे याचा मनात विश्वास धारावा।  

शीतल बिडकर 

Why is Self regulation A Key of recovery.

Self-Regulation

The recovery rate among addicts is very poor all over the world. Various treatment models, different facilities during the treatment, culture-specific models of  treatment are facing the challenge of poor recovery rate. The disease of addiction is known for it's cunning, baffling, progressive nature. One of the reasons for the poor recovery rate is a lack of continuity or consistent motivation during recovery.  Here are some steps for self-Regulation.  Self-Regulation will help people to maintain a long-term abstinence period. The self-Regulation is a key of recovery. Regulating our own thoughts and behaviour will definitely increase the self-esteem and self-respect too. Recovery is a process so one need clarity about why they are seeking the way out from their addictive life? What are the desirable changes they are looking for? What are the motivating factors                                                                                     for recovery?

If you want to take charge of your recovery then here are few steps for you:

1. Self-determined goals: people most of the time start working with the ambiguous mind. The experimenting approach of people makes them less committed. Back of the mind, the thought of escaping from hard work make them feel secure.  If this doesn't work I will do XYZ .... before thinking about recovery one should confront own self to understand the significance of the decision. one of the most common motivation factors for abstinence is fear of death. Such people are only looking for detoxification and a safe place for some time. Once they feel they got the physical energy back then they don't mind discontinuing the treatment.  On the other hand, people who are in an early recovery phase don't mind using the half way home facilities provided by various rehabilitation centers.

2. Self-monitoring: patients they honestly start reporting their craving levels, mood swings, and other difficulties during the early abstinence period.  They also become more vigilant towards their self-talk and their thoughts etc. They ask for help if they observe any new or abnormal though or behaviour occurs.  Self-monitoring minimises the risk of relapse. People understands their triggers, high-risk situations etc.

3. Self-instructions: patients give selves instructions either loud or quietly to help guide actions. They appreciate themselves for taking right decisions or practicing relaxation methods or for avoiding arguments, reacting assertively etc. Self-instructions help the individual to achieve the desirable goals without getting distracted. It also works as a self-reward technique.

4. Self-evaluation: people judge the quality of their performance.  They are willing to analyse their behaviour objectively.  This the one of the most difficult phase in self-Regulation.  One need to work on own biases and need to improve the open mindedness in this phase. Self-evaluation makes people rational about their choices.

Thus, these four steps help patients to regularise their recovery.

Sheetal Bidkar

DEVIANT SEXUAL BEHAVIORS AMONG ADDICTS

This is my research paper got published in news & views.

30th National conference on Sexology, India 

Copy right material 

DEVIANT SEXUAL BEHAVIORS AMONG ADDICTS

Author: Sheetal Bidkar

Background:Most of the addicts are engaged in deviant sexual behaviour. Chronic and persistent substance use can induce the deviant sexual behaviours, which leads to marked distress, interpersonal relationships, & high risk sexual practices.

Aim: to assess the deviant sexual behaviour among addicts & to understand the contributory factors of such behaviour.

Materials & methods: Semi structured interview of an addicttaking in-house treatment in de-addiction & rehabilitation centre at Hyderabad & case history verification with the regular partner of the same. Diagnosticcriteria according to ICD-10Mental and behavioural disorders due to psychoactive substance usefromF-10 to F-19 is been used as inclusion criteria to select the sample.

Result:Deviant sexual behaviour is common among the addicts. Most common is multiple sexual partners according to present study. Heavy substance use increases the risk of unhealthy sexual practices. There is a relationship between varied sexual behaviour &addiction. Addiction, stressful relationships, ill effects of addiction, sexual, social, economic deprivation, moral conflict, negative emotions, apathetic behaviour leads to deviant sexual behaviours like forced abstinence, Multi partner relationship, participation & watching pornography, lack of desire, obsessive self-gratification, exhibitionism. Age, sex, education, socio economic status, marital status, parenting issues, parents mental illness, increased mobility, peer interactions, lack of knowledge about disease of addiction, rigid attitudes, internet use, increased exposure, physical & psychological ill effects of addiction, strained relationships, financial difficulties, increased emotional imbalance are the major contributing factors for deviant sexual behaviours. In the present study, female subjects mostly in forced abstinence, self-gratification& watching pornography. Male subjects mostly in exhibitionism, Multi partner relationships, watching & participating in pornography. All the subjects are from 20 to 45 years age group. All the subjects are either married or having a regular sex partner. Sexual orientation of the subjects is bisexual &/or heterosexual. The severity of addiction appeared to be most significant predictor of developing deviant sexual behaviours.  

Conclusion:Clinicians need to assess the deviant sexual behaviour among addicts & psycho education about the high risk sexual practices should be a part of rehabilitation programs. The study indicates the need for careful assessment of personality in these individuals and emphasizes the need for further studies on larger sample.

Key Words:  deviant sexual behaviour, Substance Abuse, Alcohol dependence, Drug dependence. 

Sheetal Bidkar

५ कानगोष्टी व्यसनींच्या पत्नी साठी

५ कानगोष्टी व्यसनींच्या पत्नी साठी

व्यसनाचा आजार व्यसनी इतकाच त्याच्या पत्नीलाही आजारपणाचा अनुभव देतो। व्यसनी व्यसनाच्यामगे धावतो आणि पत्नी व्यसनी पतीच्या मागे धावताना दिसते। तो नशा करण्यासाठी अनेक तर्क लढवतो आणि ती त्याला वाचवण्यासाठी अनेक खटटोपी करते। तो दारू पिल्यावर धिंगाणा घालतो ही त्याने पिल्यावर किंवा पिऊ नये म्हणून धिंगाणा घालते। तो दारुचे पैसे जमावण्यासाठी खोटे बोलतो ही त्याला वाचवण्यासाठी खोटे बोलते। अश्या कित्येक पती -पत्नींना पाहून मला तर प्रश्नच पडतो, याच्यामधे आजारी कोण आहे ? कोणाचा आजार अधिक बळावलेला आहे ? एका बाजूला जीवापाड़ प्रेम करणारी हीच पत्नी अनेकदा पती पिवून आला म्हणुन त्याला मारते, चिड़ते, आरडाओरडा करते, आतल्या आत रोज त्याला असंख्य शाप देते। 

अशा द्रुष्टचक्रात अडकलेल्या माझ्या मैत्रिणींना या काही कान गोष्टी 

१. आजारी कोण? : व्यसन हा आजार आहे, त्याच स्वरुप समजावून घेवून आपण विचार केला पाहीजे की,  आजारी कोण आहे? मग माझ वागण सामान्य राहील आहे का? माझ्या आणि त्याच्या वागण्यात काही साधर्म्य आहे का? असेल तर पितो तो आणि नशा चढल्यासारखी बेभान मी तर होत नहीं ना? 

२. दोष कुणाचा? : सातत्याने इतरांना, नशीबाला किंवा स्वतःला दोष देण्याच पूर्णतः थांबवल पाहिजे। एक मिनिटभर विचार करा की तुमच्या नवऱ्याला ताप आला किंवा शारीरिक आजरानी तो त्रस्त झाला तर तुम्ही स्वतःला दोषी मानता का? नाही ना? मग या व्यसनाच्या आजारासाठी तुम्ही स्वतःला किंवा त्या रोगीला कसेबर दोषी मानू शकता? दोष कुणाचा हे कळल्याने आजार थोडीच बरा होणार आहे? आजार तर उपचाराने ठीक होईल मग त्याबाबत अधिक विचार झाला पाहीजे। 

३. मी बिचारी: अनेकदा स्त्रिया आपल्या नशिबाला दोष देताना दिसतात आणि स्वतःस असहाय्य समजतात। व्यसनी माणसाबरोबर जणू काही याही स्वतःची निर्णय शक्ती गमावतात, आता मात्र प्रत्येकीन विचारी होणे गरजेचे आहे. स्वतःच स्वतःची मदत करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे। 

४. लपवू नका: आपल्या पतीच्या व्यसनी वर्तनाबद्दल काही पत्नी लपवू पाहतात तसे करणे म्हणजे अप्रत्यक्ष पणे व्यसनाला हातभार लावण्यासारखेच आहे. त्यामुळे तुम्हाला आणि मुलांना त्रास वाढणारच आहे, व्यसनाचे परिणाम लपून राहणार नाहीत मात्र तुम्ही लपवण्याची धडपड करीत रहाल तर त्यादरम्यान ज्या गतीने आजाराची तीव्रता वाढणार आहे ती वाढतच राहील। 

५. खरा उपाय: कही वेळा शास्त्रशुद्ध उपचाराऐवजी काहीतरी अंधश्रद्धापूर्वक उपाय केले जातात, रुग्णाला विश्वासात न घेता त्याला काही औषधे दिली जातात आणि त्यामुळे अगदी जीवावर बेतण्याचा धोका तयार होतो। पुनर्वसन केंद्रामधेच उपाय झाला पाहीजे। व्यसनमुक्ति साठी काय सुविधा असाव्यात ते जाणल पाहीजे। 



शीतल बिडकर 

अधोगती: तुम्ही दारू पिता की दारू तुम्हाला पिते आहे?

अधोगती: तुम्ही दारू पिता की दारू तुम्हाला पिते आहे?

मला अनेकदा माझे रुग्ण मित्र विचारतात, आम्ही पीतो मग काय होतेय? झाला त्रास तर आम्हालाच ना होईल, बाकी कुणाला तक्रार करण्याच काय कारण? आम्ही आमच्या पैशाची पितो वगैरे , यावर मला एकच गोष्ट सांगते ती अशी..

कुणी किती अधोगती करुन घ्यावी हे प्रत्येकान स्वतःसाठी ठरवाव, पण त्याआधी आपण अधोगती कशाला म्हणतो याबाबतचाच विचार करणे अपरिहार्य आहे, अशाच काही अनोख्या केसेस इथे सांगत आहे.


१) नेहमी टाप टीप टिप राहणारा मोहन कधीही स्वछतेच्या बाबतीत तडजोड करीत नसे, त्याने एके दिवशी घरात कोणी नाही हे हेरून दारु पिण्याचा बेत आखला, रात्री उशीरा घरी येतनाच तो दारू, खाण्यासाठी काही घेऊन आला. तयारी अगदी खास केली आणि तो ठरल्याप्रमाणे पीऊ लागला। खाता -खाता त्याच्या हातून एक घास खाली ट्रे मधे पडला, त्याने तो घास फेकून देण्याचे ठरवले व पुन्हा पीऊ लागला, शेवटचा पेग भरण्यासाठी त्याने ग्लास ट्रे मधे ठेवला आणि बाटलीतील रहिलेली दारू तो ग्लास मधे ओतू लागला। झाल अस की दारू ग्लास ऐवजी ट्रे मधे सांडली। एका क्षणाचाही विलंब न करता त्याने ट्रे उचलला आणि तो पुन्हा ट्रे मधे सांडलेली दारू ग्लास मधे पिण्यासाठी ओतू लागला। आधी खाताना  ट्रे मधे पडलेल्या घासाची त्याला आता मुळीच कीळस आली नाही, त्या ग्लास मधे तो खाद्यपदार्थाचा तुकडा तरंगू लागला, त्याने ग्लास घेतला आणि पिणार इतक्यात मनात आल, 'छी छी हे काय? ट्रे मधे पडलेला घास मी कीळसून फेकणार होतो पण दारू मात्र ट्रे मधून परत ग्लास मधे मी आनंदाने पीटो आहे ?' नक्कीच मी दारू पितो नाही तर दारू मला पीत आहे.

मोहन आणखी घाबरला स्वतःवरच थोडा चिडला आणि तात्काळ दारू सोडण्याचा निश्चय त्याने केला आणि अगदी आठवडाभर तो समुपदेशानासाठी येवू लागला, त्याला दारू सोडण्यासाठी इतकीच अधोगति पुरेशी होती।

पण सगळेच मद्यपी स्वतःची अधोगति ओळखू शकत नाहीत, काही नोकरी घालवतात, कहींचि बायको निघून जाते, काही कायमचे अपंग होतात, काही रोडवर पडतात, काही नल्यामधे तर काही तुरुंगात जातात, काही पूर्ण वेडे होतात तरीही स्वतःची अधोगति ओळखता आणि मान्य करताना अपूरे पडतात। व्यसनाची हीच खरी शोकांतिका आहे.


शीतल बिडकर